Türkiye’de resmi senelik enflasyon Eylül 2022’de yüzde 83’ü aşarken ulaştırmadan sonrasında en oldukça fiyat artışı gıdada oldu. Gıda fiyatları son 1 yılda yüzde 92 artış gösterdi. Birleşmiş Milletler Gıda ve Ziraat Örgütü’nün (FAO) açıklamış olduğu Küresel Gıda Fiyat Endeksi ise 6 aydan bu yana düşüyor.
Küresel besin fiyatlarında senelik artış oranı yüzde 4. Ağustos ayı itibariyle Avrupa Birliği’nde senelik besin enflasyonu yüzde 14 olurken Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) averajı ise yüzde 15 gerçekleşti.
Peki, besin enflasyonunun en yüksek olduğu ülkeler hangisi? Dünyada ve Avrupa’da besin enflasyonu ne durumda?
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıklamış olduğu senelik tüketici enflasyonu Eylül ayında yüzde 83,45 oldu. Gıda fiyatları aynı dönemde yüzde 92,4 terfi etti. FAO’nun Küresel Gıda Fiyat Endeksi ise aynı dönemde senelik yüzde 3,8 artış gösterdi.
Dünyada 6 aydır düşüyor, Türkiye’de 2 seneden beri yükseliyor
Küresel besin fiyatları 6 aydan bu yana aralıksız düşüyor. Türkiye’de ise Eylül 2020’den bu yana 2 seneden beri aralıksız yükseliyor. FAO ve TÜİK’in açıklamış olduğu besin fiyat endeksleri arasındaki fark Türkiye’nin “yeni ekonomik modele” geçmiş olduğu Kasım 2022’den itibaren giderek büyüyen bir makasa dönüştü. TÜİK verileri yeni ekonomik modelden sonrasında Türkiye’de besin fiyatlarının iyi mi hızla artmaya başladığını ortaya koyuyor.
Endeks yöntemi fiyat değişimi net bir halde ortaya koyuyor. TÜİK ve FAO’nun açıklamış olduğu besin fiyat endekslerini Ocak 2018’de 100’e eşitliyoruz. Bu şu anlama geliyor: Dünyada ve Türkiye’de besin fiyatları Ocak 2018’de birbirine eşit. Türkiye ve küresel fiyat farkı bir çok süre yakın seyrediyor.
Ocak 2019 dünya besin fiyatları 99’a düşerken Türkiye’de 132’ye çıkıyor. Ocak 2020’de ise küresel besin fiyatları 109 birime çıkarken Türkiye’de 144 birimi görüyor. Ocak 2021’de FAO Küresel Gıda Fiyat Endeksi 119 birim olurken TÜİK’in Gıda Fiyat Endeksi 170’e kadar yükseliyor.
Ocak 2022’ye gelindiğinde ise dünya ile Türkiye arasındaki makas iyice belirginleşiyor. Ocak 2018’de fiyatlar birbirine eşitken Ocak 2022’de dünyada 140 birime; Türkiye’de ise 266 birime yükseliyor. Eylül 2022 itibariyle küresel fiyatlar 140’ta kalırken Türkiye’de 374’e kadar çıkıyor.
Yeni ekonomik model sonrası fark başlıyor
FAO Gıda Fiyat Endeksi ile TÜİK Gıda Fiyat Endeksini Eylül 2021’de 100’e eşitlediğimiz ise fiyat değişimi daha net ortaya çıkıyor. Bu şu demek: Temmuz 2021’de dünya ve Türkiye’de besin fiyatları eşit ve 100 birim. Ekim ve Kasım aylarında fiyatlar birbirine yakın seyrediyor.
Sadece bu kez Aralık 2021’den sonrasında fark açılmaya başlıyor. Bir yıl ilkin dünyada ve Türkiye’de besin fiyatları 100 iken Eylül 2022’de dünyada 103,8 birime; Türkiye’de ise 192,4 birime çıkıyor.
OECD devletlerinde en fazla artış açık ara Türkiye’de
Öte taraftan OECD devletlerinde besin fiyatlarının en oldukça arttığı ülke açık ara Türkiye. Ağustos ayı itibariyle besin ve alkolsüz içecek fiyat endeksi Türkiye’de yüzde 90,3 artış gösterdi. Aynı dönemde fiyatlar OECD averajında yüzde 15; AB’de ise yüzde 14 terfi etti.
Türkiye’ye en yakın artış yüzde 33 ile Macaristan’da yaşandı. Gıda ve alkolsüz içecek fiyatlarının minimum yükseldiği ülkeler ise yüzde 3 ile İsviçre ve yüzde 4 ile İsrail oldu.
Ağustos 2022 itibariyle senelik besin enflasyonu Almanya’da yüzde 16, İsveç’te yüzde 14, ABD’de yüzde 14, İngiltere, Avusturya ve Hollanda’da yüzde 13; Fransa’da ise yüzde 8 gerçekleşti.
Türkiye’de besin enflasyonu
Türkiye’de 2019-2021 içinde senelik besin enflasyonu yüzde 15-20 civarında seyretti.
Sadece 2022 yılından itibaren yüzde 80-90 civarında gerçekleşiyor.
Comments are closed.