İsveç seçimleri: Eski neo-Naziler nasıl iktidarı belirleyecek kadar güçlendi?

Leo Sands, BBC News

İsveç’te Pazar günü meydana getirilen parlamento seçimlerinde her beş kişiden biri köktencilik sağda göçmen karşıtı İsveç Demokratları Partisi’ne (SD) oy verdi.

Artık ülkenin ikinci en büyük siyasal partisi haline gelen SD’nin 73 milletvekili çıkarması ve bir sağ koalisyonu dışardan ya da kim bilir bakanlık alarak içerden destekleyerek siyasette kilit bir rol oynaması planlanıyor.

Şimdiye kadar hiçbir köktencilik sağ milliyetçi parti İsveç’te iktidarın yakınına gelememişti.

Seçim kampanyasında göç karşıtlığı ve suçla savaşım mevzularını merkeze koymak SD’nin oylarını şimdiye kadar asla olmadığı kadar artırdı ve partiyi İsveç siyasal sahnesinin kalbine taşıdı.

Nazi fanatikleri tarafınca kurulan ve onlarca yıl ana akım siyasetin yanına bile yanaşmadığı bu hareket, şimdi siyasetinin temel özellikleri istikrar ve değişmezlik olan İsveç’de hükümeti belirleyebilecek bir güce haiz.

Açıklanan son sayılara gore SD Pazar günü meydana getirilen seçimlerde oyların yüzde 20,6’sını aldı ve parlamentoda çoğunluğu oluşturan sağ partiler bloku içindeki en büyük parti oldu.

BBC’nin görüştüğü Göteburg Üniversitesi’nden politika bilimci Johan Martinsson “Bu partinin parlamentoya yalnız 2010 senesinde girmiş olduğu düşünülürse durumun ne kadar trajik olduğu anlaşılır” diyor ve sürdürüyor.

“İsveç’in aşırı istikrarlı ve her şeyin evvelde tahmin edilebileceği bir siyasal partiler sistemi vardı. (2010’dan) Üç seçim sonrasında SD üçüncü parti oldu.”

Martinsson SD’yi “ilk olarak göçmen karşıtı, oldukça kültürlü cemiyet karşıtı milliyetçi bir parti” diye vasıflandırıyor fakat “aşırı sağ” tanımlamasından kaçınıyor.

İsveç Demokratları Partisi 1988’de kuruldu ve yirmi yılı aşkın bir süre parlamentoya giremedi. Fakat 2010 yılından bu yana üç seçim üst üste seçmen desteğini artırdı.

Pazar günü meydana getirilen son seçimde Ilımlılar’ın oylarını geçerek ülkenin merkezin sağındaki en büyük partisi haline geldi.

Siyaset bilimci Johan Martinsson bu sonuçların İsveç tarihinde mühim bir “dönüm noktası” bulunduğunu düşünüyor.

Partinin bu başarısı, ister istemez, politika sahnesinin gölgelerinden en yukarılara tırmanırken ideolojisini ne seviyede değiştirdiği mevzusunda da yakıcı tartışmalara yol açtı.

SD’nin liderliğini 2005 senesinde devralan ve halen sürdüren Jimmie Akesson, 10 yıl ilkin ırkçılık ve aşırı görüşlere karşı “sıfır hoşgörü” politikası izleyeceklerini açıklamış; hatta 2015 senesinde partinin tüm bir gençlik teşkilatını aşırı sağ ile ilişkileri sebebiyle görevden almıştı.

Parti ek olarak kendi imajında da kapsamlı değişimler yapmış oldu. Mesela alevlerden oluşan sembolünün yerine oldukça daha masum görünüşlü bir çiçek getirdi ve “İsveç İsveçlilerin kalmalı” sloganından vazgeçti.

Fakat bu değişimler, partinin İsveç’in azınlık toplumları açısından bir tehdit oluşturduğunu söyleyenleri doygunluk etmedi.

Yakınlarda SD’yi bir tv mülakatında eleştirdikten sonrasında bizzat Yahudi düşmanı tacize hedef olan, İsveç Anti-Semitizmle Savaşım Komisyonu başkanı Willie Silberstein kaygılarını şöyleki özetliyor:

“Komisyonumuz Naziler tarafınca kurulmuş olan partileri sorunlu buluyor. Bu herhangi bir görüş değil, bir gerçeğin ifadesidir. Eğer bir parti Nazi oldukları için dışlanması ihtiyaç duyulan insanlarla tıka basa doluysa, o partide bir problem vardır.”

Silberstein, geçen ay İsveçli bir araştırma grubu olan Acta Publice tarafınca gösterilen bir rapora atıfta bulunuyor.

Raporda ülkenin en büyük partilerinden toplam 289 politikacının ırkçı, hatta Nazizme ilişkin görüşler savunduğu kaydedilmiş, bunların 214’ünün kısaca büyük bir kısmının da SD üyesi oldukları belirtilmişti.

Silberstein “İsveç politikasında büyük tesirleri olması ihtimali beni korkutuyor. Bir tek Yahudi azınlığı değil genel olarak tüm göçmenleri korkutuyor” diyor.

Tüm görüntü değişiklik yapma hamlelerine karşın SD üyelerinin, hatta bazen seçilmiş partililerin tweetleri ve toplumsal medya paylaşımları parti için problem yaratmaya devam ediyor.

Seçim kampanyasının en hararetli günlerinde İsveç Demokratları Partisi’nin sözcüsü, 26 yaşındaki Tobian Andersson Twitter’da Stockholm metrosunu parti renkleriyle boyanmış olarak gösteren bir fotoğraf paylaştı ve “Ülkeye iade ekspresine hoş geldiniz. İşte tek yön biletiniz. Bundan sonraki durak Kâbil” yazdı.

Bazı İsveçli yorumcular paylaşımı eleştirdilerse de Akesson özür dilemeyi reddetti ve aslen partinin seçim afişlerini incitici bulanlarla dalga geçmek amacıyla bu şekilde bir tweet attığını söylemiş oldu.

Parti genel olarak ırkçılık eleştirilerini reddediyor. SD’nin gençlik hareketinin genel başkan yardımcısı 21 yaşındaki Emil Eneblad “Tüm bunlar ben doğmadan önceymiş” diyor:

“Seçimde bizi fena şeylerle suçlayanlar oldu. Bundan 30 yıl ilkin partide karanlık insanoğlu bulunmasının bizim bugünkü seçimlerde duruşumuzu etkilediğini düşünmüyorum.”

Eneblad partinin hafta sonundaki seçimlerde gençler arasındaki desteğini iki misline çıkardığını iddia ediyor. Bunun sebebinin de partinin bilhassa üç mevzuya, güvenlik, iş imkanları ve göçmenler mevzularına odaklanması bulunduğunu söylüyor.

Siyaset bilimci Johan Martinsson göçmenlerle ilgili tartışmaların uzun süredir alttan alta kabardığını düşünüyor; İsveç’in son birkaç senedir dünyada nüfusa oranla en oldukça ilticacı kabul eden ülke olduğuna işaret ediyor.

Martinsson, göçle ilgili gelişmeler ve şiddete başvurulan suçlarda artış olduğu algısının, senelerdir bu mevzuları öne çıkarmakla kalmayıp, ikisinin birbiriyle bağlantılı bulunduğunu da korumak için çaba sarfeden İsveç Demokratları Partisi’ne verilen desteğin artışını açıklayabileceğini söylüyor.