İsveç ve Finlandiya, NATO’ya katılım için Türkiye’yi ikna edebilecek mi?

TBMM’nin bugün yeni yasama yılına başlaması, İsveç ve Finlandiya’nın onay süreçlerine ilişkin iyi mi bir takvimin ortaya çıkacağı sorularını bununla beraber getirdi.

Türk yasalarına nazaran, parlamento onayı ihtiyaç duyulan internasyonal sözleşmelerin TBMM’ye ne süre gönderilecekleri Cumhurbaşkanlığı’nın sonucuna bağlı. Bu da hükümete, siyasal değerlendirmesine uygun bulmadığı bir sözleşmeyi dilediği kadar tutma yetkisini veriyor.

Ankara’da meydana getirilen değerlendirmeler, bilhassa İsveç’in “terörle savaşım ve suçluların iadesi” mevzularında yeterince adım atmadığı ve son olarak 26 Ağustos’ta meydana getirilen üçlü teknik görüşmede somut bir ilerleme sağlanmadığı şeklinde.

Hükümetin İsveç ve Finlandiya’nın katılımına ilişkin onay sürecini aceleye getirmemek niyetinde olduğu, gelecek haftalarda yapılacak toplantıların sonucuna nazaran atacağı adımı belirleyeceği öngörülüyor.

Ankara’da İsveç ve Finlandiya’nın başvurularının ayrı ayrı ele alınması ve ilk olarak daha azca sorunlu olan Finlandiya’nın katılımının onaylanması düşüncesi bazen gündeme getiriliyor.

Sadece Finlandiya, ittifaka katılımının İsveç ile ortak proje bulunduğunu, dolayısıyla süreçlerin ayrılmasını istemediğini kaydediyor.

İsveç’in TBMM’nin açılmasından yalnız bigün ilkin Türkiye’ye dönük tabanca ticaretindeki kısıtlamaları kaldırdığını açıklaması ise yeni hükümetin de ittifaka iştirakı öncelikli bir adım olarak gördüğünü göstermesi açısından mühim bir gelişme olarak değerlendiriliyor. İsveç, 2019 sonunda Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyinde gerçekleştirdiği Sulh Pınarı Operasyonu’nu gerekçe göstererek tabanca satışına engelleme getirmişti.

İsveç ve Finlandiya’nın katılım süreçleriyle ilgili olarak Ekim ayında mühim toplantılar yapılacak.

Bu toplantıların ilki, 5-6 Ekim günlerinde suçluların iadesine ilişkin teknik mevzuları ele alacak olan Türkiye ve İsveç hakkaniyet bakanlıkları içinde gerçekleşecek.

Türkiye, İsveç’ten bilhassa “terör zanlılarının” iadesi mevzusunda somut adım bekliyor.

Hakkaniyet Bakanı Bekir Bozdağ, bu mevzuda her iki ülkeden de hemen hemen somut bir adım atılmadığına dikkat çekmiş, bunun Ankara için önemini gündeme getirmişti.

Ekim ayında gerçekleşmesi beklenen öteki mühim toplantı ise Türkiye-Finlandiya-İsveç üst düzey yetkililerince yapılacak 2. Ortak Sürekli Mekanizma görüşmesi olacak.

İsveç’te yaşanmış olan seçim süreci ve hükümet değişikliği sebebiyle bu toplantının tam zamanı hemen hemen netleşmedi. Sadece İsveç ve Finlandiya, bu toplantının bir an ilkin yapılmasını istiyor.

İsveç’in hükümet değişikliğine rağmen NATO’ya katılım müzakerelerini sürdüren ekibi değiştirmemesi bu açıdan pozitif yönde bir gelişme olarak değerlendiriliyor.

Ankara’nın “ilerleme yok” açıklamasına rağmen İsveç ve Finlandiyalı yetkililer, bilhassa 26 Ağustos toplantısının pozitif yönde bir havada gerçekleştiğini ve ilerleme sağlandığını kaydediyorlar.

Türk basınına konuşan Finlandiya Dışişleri Bakanı Pekka Haavisto, “Bizim elimizdeki tablo ilerleme olduğuna işaret ediyor. Detaylara girmek istemem fakat Ağustos ayındaki görüşmede pozitif yönde bir hava görüldü ve ilerleme kaydedildi,” ifadelerini kullandı.

Fin diplomatik kaynaklar da, müzakerelerde gelinen noktayı Türkiye’den daha değişik gördüklerini, Türkiye’nin kaygılarını gidermek için çalışmalarını sürdürdüklerini kaydediyor.

Son dönemde meydana getirilen görüşmeler sonucunda Ankara’nın dile getirmiş olduğu kaygılar karşısında daha yüksek bir farkındalık gösterip ortaklık gösterdiklerini özetleyen kaynaklar, Türkiye ile Finlandiya ve Türkiye ile İsveç içinde geçmişte de meydana getirilen birçok ikili antak kalma bulunduğunu, bunların daha dikkatli ve etkin şekilde uygulanması mevzusunda uzlaşma sağlandığına dikkat çekiyor.

Bu değerlendirmeler ışığında, Finlandiya ve İsveç’in beklentisi Türkiye’nin onay sürecini en geç 2022 sonuna kadar tamamlaması.

Fin diplomatik kaynaklar, Haziran’da başlamış olan müzakerelerin yılsonuna kadar altı aylık bir süreyi tamamlayacağını, bunun da sorunların aşılması için kafi bir süre olduğu düşüncesini dile getiriyor.

Aynı kaynaklar, Finlandiya ve İsveç’in müdafa ve dışişleri bakanlarının ekim ve kasım aylarında yapılacak NATO bakanlar toplantılarına davetli ülke statüsünde katılacaklarını anımsatarak, tüm bu platformlarda yapılacak temasların iki İskandinav ülkesiyle Türkiye arasındaki sorunların çözülmesine katkı sağlayacağı değerlendirmesini yapıyor.

İsveç ve Finlandiya’nın beklentilerinin Türkiye’de iyi mi karşılık göreceği, müzakerelerde elde edilmiş sonuçların TBMM’de onay sürecini hangi süratte başlatacağı ileriki dönemde netlik kazanacak.

İsveç ve Finlandiya, ittifaka resmi başvurularını 18 Mayıs’ta yapmışlardı. Bu iki ülkenin katılım protokolleri, 30 Haziran’da toplanan NATO liderler zirvesinden sonrasında 5 Temmuz’da Brüksel’de imzalanmış ve katılım süreci resmen başlamıştı.

1 Ekim itibarıyla 30 NATO üyesinden 28’i İsveç ve Finlandiya’nın katılımını meclislerinde onayladılar. Sürecin tamamlanması için Türkiye ve Macaristan’ın da meclis onayını tamamlaması gerekiyor.

Finlandiya ve İsveç, AB ve NATO içinde “başına emir” bir siyaset izleyen Cumhurbaşkanı Viktor Orban liderliğindeki Macaristan’ın kısa sürede onay sürecini tamamlayacağı beklentisinde.

Taraflar içinde meydana getirilen son temaslarda bu mevzuda bir görüş birliğine varıldığı Helsinki ve Stockholm tarafınca dile getiriliyor.

Türkiye’nin pozisyonu ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 13 Mayıs’ta yapmış olduğu açıklamadan bu yana değişmedi.

Erdoğan, o açıklamasında, İsveç ve Finlandiya’nın başta “PKK olmak suretiyle terör örgütlerine ev sahipliği yaptığını” söylemiş ve bu mevzuda adım atmamaları durumunda Türkiye’nin bu ülkelerin ittifaka katılımına pozitif yönde bakmayacağını söylemişti.

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in de girişimleriyle Türkiye, İsveç ve Finlandiya, 29 Haziran’da Madrid’de üçlü bir protokol imzalamış ve sadece bu adımla iki ülkenin ittifaka çağrı edilmelerinin önü açılmıştı.

Üçlü protokole nazaran İsveç ve Finlandiya, “Türkiye karşıtı terör hareketlerine izin vermeyecekleri, terör gruplarının topraklarında etkinlik göstermeyecekleri sözünü vermiş, genel olarak terörizmle mücadelede” Ankara ile daha sıkı ortaklık yapacaklarını bildirmişlerdi.

Bununla beraber “terör zanlılarının Türkiye’ye iadesi ve tabanca satılmasında kısıtlamaları kaldıracaklarını” da kaydetmişlerdi.