Uluslararası Ceza Mahkemesi Başsavcısı Ukrayna’da savaş suçu iddialarına ilişkin soruları yanıtladı

Ukrayna’daki muharebede, sivillerin ve sivil bölgelerin hedef alınmasıyla beraber şiddetli bir tırmanış görüyoruz. Hem Ukrayna’da işlenen savaş suçları hem de caydırıcılığa karşı internasyonal hakkaniyet için yükselen bir feryat var.

Uluslararası Ceza Mahkemesi Başsavcısı Karim Khan, Lahey’de Euronews’in konuğu oldu; Ukrayna’daki gelişmelere ilişkin sorularını yanıtladı.

Euronews: Sayın Başsavcı, Buça’da ortalama 30 kasabayı inceleyen Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi, 4 yaşındaki çocuktan 80 yaşındaki yetişkine kadar saldırı ve infaza dair kanıtlar buldu. Bu ağır suçların yargılanmasında Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin görevi nedir?

Uluslararası Ceza Mahkemesi Başsavcısı Karim Khan: “Savcılığın görevi hesap verilebilirlikten, suçun cezasız kalması için kaçacak bir yer olmadığından, her şeyin yapılabileceğine, bir kabahat işlendiğinde bunun neticeleri olmayacağına dair bir inanç oluşmadığından güvenilir olmaktır. Bu da bizim sahada olmamızı gerektirir. Soruşturarak gerçeğe ulaşmayı ve sonrasında dayanıklılığa haiz olmayı, davaları bağımsız yargıçların incelemesine sunmak için mahkeme süreçlerini kullanmayı gerektirir. Doğal kabahat işlendiğine kanaat getirirsek.”

**Euronews:**Ukrayna’nın bazı kişileri kendi ulusal mahkemelerinde yargıladığına şahit olduk. Fakat sanırım aslolan sual şu: Bu suçlardan görevli generalleri, askerleri ve askeri mensubu mahkeme salonunda ne vakit göreceğiz?

Uluslararası Ceza Mahkemesi Başsavcısı Karim Khan: “Bu kanıtların bir işlevi. Seçilmeden ilkin ve geçen senenin haziran ayında göreve başladığımda, internasyonal adaletin yalnızca kuramsal bir yapı olmadığını gösterme sorumluluğumuz bulunduğunu söyledim. Mağdurlar, hukuka en oldukça ihtiyacı olanlar, en savunmasızlar, çocuklar, bayanlar, erkekler, büyük acılar çeken siviller tarafınca, yalnızca Ukrayna’da değil dünyanın pek oldukça yerinde bu şekilde hissediliyor. Uluslararası adaletin, zamanı çıkarlara ilişkin geçmişteki iddiaları araştıran tarihsel bir uygulama olarak görülemeyeceği gerçeğinin bilincindeyim.”

‘Roma Statüsü kapsamında siyasal ve askeri karar vericileri yargılama hakkımız var’

Euronews: Burada, Lahey’de Ukrayna’nın ulusal mahkeme sistemini tamamlayıcı bir mahkeme öngörüyor musunuz? Yugoslavya ve Ruanda’da gördüğümüz benzer biçimde bir şey bu şekilde mi adlandırılır?

Uluslararası Ceza Mahkemesi Başsavcısı Karim Khan: “Kesinlikle haklısınız, tamamlayıcılık ilkesi temel bir ilkedir. Ukrayna’daki yetkililerle bu bağlamda oldukça iyi bir iş birliğimiz oldu. Onlarla oldukça yakın çalışıyoruz. Soruşturmalarımızı bağımsız olarak yürütüyoruz bundan dolayı Ukrayna’nın haiz olmadığı belirli bir adli yapıya sahibiz. Soykırım, savaş suçları ve insanlığa karşı suçlara ilişkin hükümlerimiz var. Bir tek direkt failleri, saldırı etmiş olduğu, öldürmüş olduğu ya da bombaladığı iddia edilen kişileri değil, bununla birlikte askeri ve siyasal üstlerini de suçlama kapasitemiz var. Bu Roma Statüsü kapsamında yasal bir vasıta olarak haiz olduğumuz bir hak ve kanıtlar bunu gerektirirse kullanırız.”

Euronews: Bunun Nürnberg’in yankıları olduğundan bahsettiniz. Bunu Birleşmiş Milletler’de söylediniz. Kısaca siz mesela, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in kendisini Lahey’de savaş suçları mahkemesinde bulabileceğini mi söylemek istiyorsunuz?

Uluslararası Ceza Mahkemesi Başsavcısı Karim Khan: “Nürnberg’den bu yana açık olan bir şey var ki, ne üstlerden gelen emirler bir müdafa ne de bir kişinin bir general, başkan ya da başbakan olarak resmi konumu dokunulmazlık öne sürülen nedeni değildir. Güvenlik Konseyi tarafınca internasyonal bir mahkeme olarak tanınan ve gene Güvenlik Konseyi tarafınca Sudan’da, Libya’da ve öteki davalarda kullanılan Uluslararası Ceza Mahkemesi, yetki alanı dahilinde kabahat işleyen, suçu cezalandırmada başarısız olan ya da bunu önleyen herhangi bir kişiyi yargılama yetkisine haiz.”

‘Uluslararası suçlarda dokunulmazlık olmaz’

Euronews: Bu bununla birlikte, Ukrayna ve Rusya içinde görüşme edilmiş bir çözüm ya da bir sulh anlaşması olması durumunda dokunulmazlık kazanacakları anlamına gelir mi?

Uluslararası Ceza Mahkemesi Başsavcısı Karim Khan: “Uluslararası suçlar için dokunulmazlık olmaz. Ve bildiğiniz benzer biçimde savaş suçları ya da insanlığa karşı suçlarda zamanaşımı olmaması Nürnberg ilkelerinden biridir. ‘Hostis humani generis’, insanlığa karşı suçlar, insanlığın temel ilkelerini ihlal eden suçlar açısından güvenli bir liman olması imkansız ve yasanın bir işlevi var ve ikimiz de üzerimize düşeni yapacağız.”

**Euronews:**Bir çok hukukçu, Rusya’dan, Rus generallerden ve ötekilerden duyulan söylemlere bakarak bunun bir “soykırım ideolojisi” bulunduğunu söylüyor. Siz kendi kanıtlarınızdan, kişisel olarak gördüklerinizden yola çıkarak bunun soruşturma gerektiren bir şey bulunduğunu düşünüyor musunuz?

Uluslararası Ceza Mahkemesi Başsavcısı Karim Khan: “Liderlerin sertlik, bombalar, kurşun kullanmaktan bahsetmiş olduğu, oldukça tehlikeli sonuç bir zamandayız. Bir mola verip nereye gittiğimizi düşünme zamanı. Sadece taktik nükleer silahlardan bahsettiğimiz dakika, bu yalnızca bir belirsizlik döneminde değil, bir kabusun arifesinde olduğumuzu gösterir. Bunu son aşama ciddiye almalıyız. Hukukun oynaması ihtiyaç duyulan bir rol bulunduğunu düşünüyorum. Bu bir Hollywood filmi değil. Bu bir tiyatro oyunu değil. Bu bir çok insanoğlunun oldukça yakınında olan bir şey. Ve Ukraynalılar şimdi evlerini bırakıp, sevdiklerinden ayrılıp Avrupa’nın dört bir yanına dağılıyorlar. Kiev’de bir sığınakta bulunan ekip üyelerim benzer biçimde bir sonraki füzenin ne vakit vuracağını düşünüyorlar. Bu siviller her türlü korumayı hak ediyor.”

‘Uluslararası Ceza Mahkemesi Rusya ya da Ukrayna’da arama emri çıkarabilir’

Euronews: Cenevre Sözleşmesi’nin belirli kişiler tarafınca ihlal edildiğine dair kanıtlar var ise süreç iyi mi işleyecek? Bu kişilerin Ukrayna ya da Rusya topraklarında tutuklanabileceği bir aşama var mı?

Uluslararası Ceza Mahkemesi Başsavcısı Karim Khan: “Spesifik senaryolara girmeyeceğim sadece yürütülen soruşturmaların arkasından bir kişinin suçlu olduğuna inanmak için zemin oluştuğuna karar verirsem, arama emri çıkarabilirim. Bunu eski Yugoslavya’da, Ruanda’da, Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde gördük ve iyi biliniyor. Hakimler şartların karşılanıp karşılanmadığına karar verir. Ve sonrasında tutuklama seçeneği olasılıklarına baktığımız aşamaya gireriz. Ya da kişiler teslim olur. Mahkeme öncesi gönüllü olarak teslim olan devlet başkanları oldu.”

Euronews: Son sorum. İşgal altındaki Kırım’da Kerç Köprüsü’nün bombalandığını gördük. Bir muharebede olduğumuz ve buranın işgal altındaki bir bölge olduğu göz önünde tutulduğunda, bir hukukçu olarak size gore bu meşru bir askeri hedef miydi?

Uluslararası Ceza Mahkemesi Başsavcısı Karim Khan: “Bu mevzu hakkında yorum yapmayacağım bundan dolayı hakikaten ne işe yaradığını dahi bilmiyorum. Basında bunun bir kaza, sabotaj ya da başka bir oldukça şey olabileceğine ilişkin birden fazla senaryo okudum. Sadece bu saldırının neyle sonuçlanabileceği mevzusunda, programınızda bir olayın bir kabahat olup olmadığı, hedefin meşru olup olmadığı hakkında görüş bildirmeyeceğim. Kati olan bir şey var ki, sivil nesneleri, okulları ve hastaneleri, sivillerin ikamet etmiş olduğu bölgeleri, belirgin bir askeri avantaj elde etmek için kullanılmadıkları müddetçe kasıtlı bir halde hedef alamazsınız. Askeri avantaj için kullanıldıkları durumda bile, orantılılık kuralı vardır. Bu uygulanabilir bir şey. Ve elbet köprü ya da enerji merkezleri benzer biçimde, çeşitli değişik hedefler açısından bundan çıkarım yapabilirsiniz. Sadece terörün yayılmasına izin verilmiyor.”